Ogólne wskazówki w ZZSK

ZZSK- czyli ZESZTYWNIĄJĄCE ZAPALENIE STAWÓW KRĘGOSŁUPA

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (inaczej choroba Bechterewa) to choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym i o charakterze przewlekłym, ogólnoustrojowym i postępującym.

ZZSK jest schorzeniem o nie do końca rozpoznanej etiologii. Wiadomo natomiast, iż czynniki genetyczne mogą odgrywać istotną rolę w powstawaniu przewlekłego stanu zapalanego tkanki. Choroba Bechterewa atakuje zazwyczaj stawy biodrowo-krzyżowe oraz międzykręgowe i więzadła prowadząc do ich znacznego usztywnienia.

Choroba występuję częściej u płci męskiej (trzy razy częściej niż u kobiet,) w przedziale wiekowym między 15 a 35 rokiem życia. Postępowanie terapeutyczne powinno mieć charakter wielowymiarowy i multidyscyplinarny.

Bez uwzględnienia charakterystycznych objawów i ,,aktualnej kondycji” chorego, w tym jego ,,aktualnych potrzeb” - leczenie może nie przynieść oczekiwanej poprawy lub przynieść korzystne rezultaty w niewielkim stopniu. Nieodpowiednie leczenie lub niedostosowanie się chorego do zaleceń zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań narządowych, w tym wystąpienia nowych jednostek chorobowych (w tym m. innymi: choroby Crohna, nefropatii, chorób oczu, nadciśnienia tętniczego krwi).

Jeśli osoba choruje w tym samym czasie na otyłość to należy bezzwłocznie popracować nad ujemnych bilansem energetycznym w celu stracenia nadprogramowych kilogramów, które dodatkowo obciążają stawy i utrudniają wykonywanie codziennych czynności. Jeśli występują u pacjenta jeszcze innego rodzaju zaburzenia (a bardzo często takie sytuacje mają miejsce) to należy zając się tymi, które są najbardziej kluczowe w jego przypadku.

W ZZSK (szczególnie we wczesnym stadium choroby) poprzez:

- codzienną, systematyczną rehabilitację ruchową

- umiarkowaną aktywność fizyczną

- zbilansowane, pełnowartościowe i różnorodne żywienie oraz

- leczenie farmakologiczne

może dojść do zahamowania procesu kostnienia struktur stawowych (odkładania się w nich soli wapnia) lub spowolnienia postępu choroby, chroniąc przed poważnymi dla zdrowia powikłaniami zdrowotnymi.

Pełnowartościowe, racjonalne i zrównoważone odżywianie zawsze może wspomóc organizm w walce z chorobą na poziomie fizycznym i psychicznym. Korzystnie wpłynąć na gospodarkę hormonalną i system odpornościowy człowieka. Dietoterapia jest metodą najmniej inwazyjną i mogącą znacznie poprawić komfort życia chorego.

Bardzo pomocnym wskaźnikiem podczas leczenia i stawiania diagnozy może okazać się także badanie poziomu wapnia we krwi. Ponieważ w stanach zapalnych układu kostnego można zaobserwować jego niedoborowe ilości. Wynikać to może ze złej diety bądź z przyjmowania silnie działających leków przeciwzapalnych. Dlatego ważne jest zadbanie także o ten aspekt dietetyczny.

DZIESIĘĆ OGÓLNYCH ZASAD ŻYWIENIOWYCH W ZZSK’A

BEZ UWZGLĘDNIENIA INNYCH MOŻLIWYCH WSPÓŁTOWARZYSZĄCYCH JEDNOSTEK CHOROBOWYCH

1. Unikaj spożywania w nadmiernych ilościach białka zwierzęcego; wyklucz na jakiś czas mięso czerwone i spożywaj je w zwyczajowej diecie, jeśli musisz w ilości ok. 2 razy na miesiąc. Najlepiej jeśli w diecie będzie przeważać białko roślinne w stosunku do białka zwierzęcego (60:50), czyli więcej nasion roślin strączkowych np. fasola Jaś (fasola lima), cieciorka, soczewica, fasola mung, fasola czerwona, biała, groch.

Chudy drób spożywaj 3x na tydzień: kurczak i indyk. W dni bez chudego drobiu jedz nasiona roślin strączkowych i ryby (stosując zdrowe techniki kulinarne, bez tradycyjnego smażenia na głębokim mocno rozgrzanym tłuszczu).

2. Ogranicz, unikaj lub wyklucz na pewien czas wszelkiego rodzaju używki (szczególnie jeśli były spożywane w nadmiarze), takie jak:

biały cukier (lepszymi zamiennikami cukru są: surowy, prawdziwy miód np. gryczany, malinowy, manuka oraz stewia, ksylitol, czarne melasy, syrop klonowy, syrop z agawy, syrop daktylowy), słodycze, sól oczyszczoną (zamień na sól himalajską), mocną kawę prawdziwą czarną, papierosy i alkohol (wybieraj spośród: czerwone wino gronowe, wino z wiśni, czereśni oraz dobrej jakości cydr bez konserwantów).

3. Ogranicz spożywanie tłuszczów zwierzęcych i roślinnych, które przyczyniają się do wzrostu stanu zapalnego w organizmie, a pozostaw w swoim menu te, które zmniejszają stan zapalny i wspomagają układ immunologiczny.

Tłuszcz zwierzęcy obfituje w kwas arachidonowy, który w nadmiarze jest głównym sprawcom stanów zapalnych organizmu. Produkty zawierające duże ilości niekorzystnego kwasu arachidonowego, które należy bezwzględnie wykluczyć z codziennego jadłospisu są następujące:

• smalec, wątróbka, boczek, salami, szynki wędzone wieprzowe, wieprzowina oraz baranina, kaczka, *żółtko jaj (kwestię ilości spożycia jaj omów na indywidualnym spotkaniu u dietetyka)

• ogranicz w diecie orzechy ziemne (arachidowe, fistaszki), wodorosty nori (znajdują się w sushi)

A włącz do codziennej diety następujące tłuszcze:

• Kwasy tłuszczowe omega 3 (EPA i DHA): ryby świeże, niewędzone, gotowane, pieczone, duszone, grillowane takie jak - śledzie, łosoś, tuńczyk, sardynki, sardele, makrela, pstrąg rzeczny, jeziorny, węgorz. Zalecane spożycie ryb na tydzień to 3-4 sztuki, porcja to ok. 150g; również orzechy włoskie, migdały, siemię lniane, nasiona chia, olej lniany, olej rzepakowy, sezam, olej sezamowy; minimalną zawartość kwasów omega 3 zawierają także: pistacje, orzechy laskowe, pestki dyni, nasiona słonecznika.

• Kwasy tłuszczowe GLA: olej z nasion wiesiołka, olej z nasion czarnej porzeczki, olej z nasion ogórecznika lekarskiego, olej sezamowy, olej z pestek dyni, spirulina (mikroalga morska).

4. Wybieraj wysokiej jakości chude mleko i fermentowane przetwory mleczne naturalne (nie UHT, lecz poddane procesowi pasteryzacji). Dobrymi substytutami mleka krowiego są m.in. : mleko krowie bez laktozy (w przypadku nietolerancji enzymu laktazy), mleko kozie (zasobne w składniki mineralne, a szczególnie w wapń), mleko sezamowe, mleko sojowe, mleko z orzecha włoskiego, migdałowe i inne.

5. Spożywaj następujące surowce, zioła i przyprawy o charakterze przeciwreumatycznym (po konsultacji z reumatologiem i dietetykiem). Surowce te pomagają w walce ze stresem oksydacyjnym działając przeciwzapalnie i poprawiając funkcjonowanie całego organizmu.

Należą do nich: czarnuszka siewna, kłącze imbiru, cebula, czosnek (gotowany i surowy), kurkuma, goździki, gałka muszkatołowa, cynamon, kardamon, korzeń chrzanu (bogaty w witaminę C), fenkuł (koper włoski), oregano i olejek z oregano (inaczej lebiodka), chilii, pieprz cayenne, pieprz (różne jego rodzaje), lubczyk ogrodowy, laska wanilii, liście laurowe, majeranek, natka pietruszki, koper ogrodowy, czystek, rzepik pospolity, melisa i szałwia lekarska, mięta pieprzowa, hyzop lekarski (bogaty w witaminę C), anyż. Również następujące trawy: pszeniczna i młody jęczmień (zmniejszają stan zapalny organizmu), liście lucerny, kora wierzby, ostropest plamisty, pyłek pszczeli, owoc lub kwiatostan głogu, liście miłorzębu japońskiego, zielona, czerwona i biała herbata.

6. Zaplanuj codzienną gimnastykę, trening, ćwiczenia i zabiegi pod nadzorem fizjoterapeuty. Chociażby najzwyklejszy spacer lub wchodzenie po schodach może przynieść lepsze samopoczucie. Ruch niweluje napięcie i stres związany z chorobą. Szczególnie zalecany jest wysiłek aerobowy na świeżym powietrzu, taki jak: pływanie, marsz, marszobieg, jazda na rowerze, nordic walking.

7. Spożywaj żywność jak najmniej przetworzoną i świeżą w postaci: gruboziarnistych kasz i zbóż (np.: pełne ziarna orkiszu, kasza gryczana, amaranthus, komosa ryżowa, kasza jaglana, pełne gotowane ziarna pszenicy, kasza jęczmienna pęczak i wiejska, pieczywo bez konserwantów, mąka razowa, płatki górskie owsiane, żytnie, gryczane, otręby, ryż czarny, czerwony, kolorowy, brązowy), pełnoziarnistych makaronów bez jajecznych, sezonowych warzyw (np. seler naciowy i korzeń selera, szczypiorek, surowa niesolona lub nisko solona kapusta kiszona naturalnie wspomagająca utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej), owoców (zalecane są czereśnie, bez oraz aronia, pomarańcze, czarna porzeczka, winogrona), roślin strączkowych (namoczonych, odpowiednio przygotowanych do spożycia), kiełków i zarodków, soków wielowarzywnych, warzywno-owocowych, chudych i aromatycznych zup, grzybów (pieczarki, kurki, borowiki) oraz ziemniaków ,,w mundurkach” (alkalizują).

8. Zadbaj o regularność posiłków (4-5-6 p na dzień w odstępach 2-3-4 godzinnych) i o stałe pory zasypiania, by wyregulować zegar biologiczny narządów. Unikaj obfitych dań i jedzenia w późnych godzinach wieczornych. Zadbaj o 8 godzin snu, śpij na twardszym materacu i kładź się częściej na brzuchu. Pamiętaj o 8 h wypoczynku, szczególnie na świeżym powietrzu.

9. Znacznie ogranicz produkty, które być może spożywałeś do tej pory w nadmiarze, szczególnie zawierające nadwyżkę kwasu szczawiowego w stosunku do wapnia do których zaliczamy: szczaw, szpinak, rabarbar, botwinę, buraki, kawę czarną, czarną mocną herbatę, kakao, czekoladę gorzką oraz żurawinę i śliwki (dodawaj do nich chude mleko krowie, kozie, roślinne, np. migdałowe, sojowe, sezamowe lub np. fortyfikowane w wapń, czyli mleko wzbogacone).

10. Wystrzegaj się niedojrzałych warzyw psiankowatych: pomidorów, bakłażanów, papryki, ziemniaków (zielone części zawierają najwyższy poziom solaniny, czyli inhibitora wapnia i czynnika rakotwórczego)

Miej proszę na uwadze, iż zalecenia należy dostosować indywidualnie i poddawać się cyklicznym badaniom kontrolnym, czyli być pod stałą opieką reumatologa, dietetyka i fizjoterapeuty. Po wyciszeniu objawów należy nadal przestrzegać zaleceń żywieniowych (trwać przy nowych nawykach), unikać długotrwałych i skrajnych odstępstw od zaleceń, aby nie dopuścić do gwałtownego nawrotu choroby.

Kiedy zgodzimy się na wewnętrzna zmianę i wyrazimy głośno jej konieczność bardzo pomocna może okazać się pomoc następujących specjalistów: psychoterapeuty i psychologa (w trakcie lub przed zastosowaniem się do zaleceń) ,ponieważ leczenie ZZSK może okazać się złożonym i bardzo obciążającym procesem (Artykuł napisany na podstawie: ,,Żywienie w chorobach kostno-stawowych”, Zofia Wieczorek-Chełmińska).

Mgr inż. Dorota Rawa,

Specjalista ds. żywienia i nauk konsumenckich,

0-505-726-762

dorota.katarzyna.rawa@gmail.com

Email: dietaniedieta@gmail.com /

#zapaleniestawów #dietadlastawów